Sự có mặt của Cty Cát Cam Ranh - FiCO tại làng Thủy Triều, xã Cam Hải Đông, thị xã Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa đã góp phần biến ngôi làng hiu hắt, chỉ mấy ngôi nhà đơn sơ, buồn tẻ nằm lác đác trên nền cát trắng khi xưa trở nên nhộn nhịp hẳn. Với hơn 30 năm lăn lộn dưới cái nắng chói chang đi tìm những hạt cát đủ tiêu chuẩn để tinh luyện chúng thành những sản phẩm có giá trị không chỉ là hành trình khổ luyện biến cát thành vàng của đội ngũ CBCNV Cty Cát Cam Ranh - FiCO mà còn là chặng đường mang lại ấm no hạnh phúc cho bao người.

Giá trị tiềm ẩn

Từ lâu, tôi đã được nghe nói về giá trị của cát trắng, còn được gọi là cát thủy tinh nhưng mãi tới giờ mới được tận mắt ngắm nhìn bóng dáng pha lê khi những hạt cát trắng vừa được nâng lên từ lòng đất bằng trí và lực của người FiCO. Các chuyên gia am hiểu về cát giải thích rằng: Cát càng trắng thì hàm lượng thạch anh càng cao và càng đắt giá. Đến thời điểm này, nước ta mới chỉ phát hiện khoảng 10 mỏ cát thuỷ tinh. Riêng Khánh Hoà được thiên nhiên ban tặng 4 mỏ và Thuỷ Triều (Cam Ranh) là nơi có trữ lượng cát nhiều nhất, chất lượng tốt nhất.

Mỏ cát Thủy Triều phân bố trong phạm vi 40km2, cách cảng Cam Ranh và TP. Nha Trang khoảng 20km, có tổng trữ lượng khoảng 41 triệu tấn, trong đó cát loại 1 (hàm lượng thạch anh trên 99%) hơn 14 triệu tấn và cát loại 2 gần 25 triệu tấn. Chất lượng cát Khánh Hòa nổi tiếng thế giới bởi ít tạp chất, đạt tiêu chuẩn để sản xuất thủy tinh cao cấp như pha lê. Tuy nhiên, từ trước tới nay Khánh Hòa cũng như những địa phương có cát trắng chỉ biết xuất nguyên liệu thô vì vậy nguồn thu về thấp hơn giá trị thực của nó. Tại Khánh Hòa, từ hơn 30 năm trước, Cty Cát Cam Ranh FiCO là một trong những đơn vị được Chính phủ cấp phép cho khai thác cát nhưng chỉ để cung cấp cho thị trường sản xuất thủy tinh trong nước. Cũng từ đây, những hạt cát được người FiCO tuyển rửa để biến chúng thành những sản phẩm pha lê cao cấp “made in Việt Nam” có uy tín và thương hiệu trên thị trường nội địa, cung cấp cho các nhà máy sản xuất thủy tinh ở Hải Phòng, Thái Bình, Bà Rịa - Vũng Tàu… Và hơn 10 năm nay, những hạt cát trắng ấy đã trở thành những tấm kính nổi, tạo nên vẻ đẹp cho những công trình xây dựng khắp trong và ngoài nước.

Nâng giá trị cho cát

Năm 1990 Cty Cát Cam Ranh đã được Bộ Công nghiệp nặng giao mỏ cát có diện tích 226ha, không giới hạn thời gian khai thác và cung ứng cho các đơn vị sản xuất thủy tinh trong nước. Ông Nguyễn Bá Cường - Phó giám đốc Cty Cát Cam Ranh FiCO nhớ lại: Từ trước năm 2002, hoạt động của Cty chủ yếu là mang tính chất giữ mỏ, bởi thời điểm ấy các nhà máy còn sản xuất thủy tinh bằng phương pháp thủ công, thị trường của mặt hàng này còn nhỏ nên nguồn cầu của cát thủy tinh thấp. Sản lượng của Cty khi ấy chỉ từ 20.000 - 30.000 tấn/năm là đã hạnh phúc rồi. Do công suất nhỏ nên phương tiện khai thác chủ yếu là thô sơ, sử dụng sức người là chính, hạ tầng, giao thông khu vực mỏ còn khó khăn khiến nơi đây chẳng khác gì một bán đảo nên không thu hút dân cư vào sinh sống.



Năm 2002, Nhà máy Kính nổi Viglacera Bình Dương được thành lập. Nhanh chóng nắm bắt thời cơ, TCty FiCO đã đầu tư dây chuyền sàng, tuyển, rửa cát hiện đại với công suất hơn 150.000 tấn/năm cho Cty. Dây chuyền này chính thức hoạt động vào tháng 7/2002. Đây cũng là mốc đánh dấu giai đoạn chuyển đổi từ thủ công sang cơ giới hóa để nâng giá trị hạt cát trắng lên một tầm cao mới cả về chất và lượng. Cùng thời điểm ấy, cây cầu Cam Hải được xây dựng bằng sự hợp lực của tỉnh Khánh Hòa và các DN khai thác cát, trong đó có sự đóng góp không nhỏ (30%) của Cty Cát Cam Ranh FiCO. Từ đây, sự giao thương giữa mỏ cát và đất liền được thuận tiện hơn, thu hút được cư dân vào sinh sống.

Ông Nguyễn Văn Lịch - Phụ trách phòng vật tư, Cty Kính nổi Viglacera Bình Dương cho biết: Cát silicat do Cty Cát Cam Ranh cung ứng luôn đạt chất lượng tốt nhất, kèm theo dịch vụ bán hàng thuận tiện nên được chúng tôi chọn là nguồn nguyên liệu ổn định trong suốt hơn 10 năm qua để sản xuất ra sản phẩm đạt chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu của khách hàng trong và ngoài nước. Cũng từ đó, hoạt động chủ yếu của Cty Cát Cam Ranh là sàng, tuyển, rửa cát. Ngoài khách hàng chính là Cty Kính nổi Bình Dương - Viglacera và một số DN sản xuất thủy tinh ở khu vực phía Nam, Cty còn cung cấp cho các doanh nghiệp phía Bắc như Nhà máy Pha lê Việt Tiệp…

Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, năm 2012 Cty đã đầu tư hơn 12 tỷ đồng cho dây chuyền sàng tuyển rửa số 2, công suất 250.000 tấn/năm và xây dựng xưởng sấy cát khô, xưởng sàng phân loại cát. Tuy đây là giai đoạn kinh tế toàn cầu rơi vào khó khăn nhưng lãnh đạo Cty Cát Cam Ranh đã không chịu “bó tay”. Ông Nguyễn Bá Cường cho biết: Năm 2014, lượng cát tuyển rửa truyền thống tiêu thụ bị sụt giảm mạnh, nhưng do Cty đã tăng cường sản xuất tiêu thụ sản phẩm cát tiêu chuẩn cao như cát sàng, cát khô có giá trị hàng hóa cao. Đặc biệt, bằng sự nhạy bén trong kinh doanh, từ tháng 4/2014 Cty đã mở thêm dịch vụ vận chuyển cát đến tận nhà máy của các khách hàng bằng đường thủy nên đã tiết giảm đáng kể chi phí vận chuyển cho khách hàng và tác động làm tăng hiệu quả trong sản xuất kinh doanh của đơn vị.

Luồn tay giữa những hạt cát đều, mịn, trắng lấp lánh dưới nắng gió biển, tôi hình dung tới hành trình của những hạt cát để hóa thân thành những sản phẩm tuyệt mỹ, hiện đại. Nhưng để có được điều này thì phải trải qua cả một quá trình khổ luyện để đưa những hạt các thô sơ từ trong lòng đất tỏa sáng trên các công trình.

Ngày 09/01/2012 Phó Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 45/QĐ-TTg phê duyệt điều chỉnh, bổ sung quy hoạch thăm dò khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng ở Việt Nam đến năm 2020, trong đó Cty Cát Cam Ranh FiCO được giao là 100ha. Tuy nhiên, mới đây tỉnh Khánh Hòa lại có quy hoạch phát triển Khu du lịch Bắc bán đảo Cam Ranh nên chỉ giao cho Cty quyền khai thác mỏ theo lộ trình 2 năm một mà không giao quyền sử dụng đất. Điều này khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong xây dựng kế hoạch và định hướng phát triển trong tương lai đồng thời ảnh hưởng tới tâm lý của người lao động vì họ đều là những người có nhiều năm gắn bó, cùng doanh nghiệp khắc phục khó khăn để phát triển. Vì vậy, CBCNV Cty Cát Cam Ranh – FiCO rất mong tỉnh xem xét lại quy hoạch cho phù hợp với quyết định của Chính phủ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển ổn định, lâu dài. Bộ Xây dựng và UBND tỉnh Khánh Hòa có văn bản đồng ý chủ trương cho TCty VLXD số 1 - TNHH MTV đầu tư theo 3 giai đoạn nhằm phát triển nguồn nguyên liệu cát lâu dài và hiệu quả. Cụ thể: - Giai đoạn 1 từ 2014 - 2015: Đầu tư dây chuyền nghiền cát bằng công nghệ cao với giá trị đầu tư khoảng 70 tỷ đồng để sản xuất bột cát nhằm khai thác tối đa giá trị thực và nâng tầm giá trị cát silicat Cam Ranh. Được biết, bột cát có thị trường rộng trong nước và xuất khẩu bởi nó là nguyên liệu để sản xuất rất nhiều sản phẩm có yêu cầu chất lượng cao như sợi thủy tinh, cáp quang và màn hình tinh thể lỏng . - Giai đoạn 2 từ 2015 - 2017: Xây dựng dây chuyền sản xuất vải, sợi thủy tinh từ bột silicat với tổng mức đầu tư khoảng 380 tỷ đồng. - Giai đoạn 3 dự kiến sẽ được triển khai từ 2017 - 2020: Xây dựng dây chuyền công nghệ hiện đại sản xuất kính và thiết bị cao cấp với tổng mức đầu tư khoảng 700 tỷ đồng.